Over kippen
Kippen zijn slimme en gevoelige individuen met elk een eigen persoonlijkheid. Hun cognitieve vermogen is vergelijkbaar is met dat van zoogdieren zoals katten en honden. Kippen zijn de meest gehouden landbouwdieren in de Belgische veeteelt, toch zien we ze bijna nooit omdat ze volledig verborgen leven.
wrapper
Het natuurlijk gedrag van een kip
Kippen zijn sociale dieren. Dankzij een duidelijke hiërarchie of pikorde leven de dieren vreedzaam samen. Kippen besteden een groot deel van hun tijd aan het zoeken naar voedsel. Ze scharrelen wat rond en krabben en pikken in de aarde. Om schoon en gezond te blijven, nemen kippen regelmatig stof- en zandbaden en verzorgen ze hun verendek goed. Kippen verblijven meestal op de grond, maar voor de rust of bij gevaar vliegen ze nog wel eens omhoog; de boom in of naar een verhoogde zitstok.
Intelligente en empathische wezens
Kippen zijn slimme en gevoelige individuen met elk een eigen persoonlijkheid. Onderzoek toont aan dat het cognitieve vermogen van kippen vergelijkbaar is met het cognitieve vermogen van zoogdieren zoals katten, honden en zelfs primaten (halfapen en apen).Zo begrijpt een kip dat objecten die op dat moment niet meer zichtbaar zijn, toch bestaan. Die vaardigheid overschrijdt het cognitieve vermogen van een kind. Daarnaast zijn pasgeboren kuikentjes zich bewust van hoeveelheden en kunnen zij links van rechts onderscheiden.
Moeder kloek
Hennen vertonen een sterke behoefte om nesten te maken. In de natuur zullen ze een schaduwrijke plaats verkiezen waar ze eerst een holte uitkrabben om deze daarna te vullen met twijgen en bladeren die ze soms via haar rug transporteert. Het zijn erg zorgzame moeders die al een band vormen met hun kuikens nog voordat deze uit het ei komen. De kloek draait haar eieren ongeveer vijf keer per dag en maakt kloekgeluiden bij de nog ongeboren kuikens. De kuikens piepen naar elkaar en naar de moeder. Na het uitbreken van de kuikens waakt de kloek over haar kroost en leert de jongen alles wat noodzakelijk is om te overleven.
Als het om hun kuikentjes gaat, blijken moederkippen erg empathisch. Wanneer de moeder observeert dat haar kuikentjes stress ervaren, vertoont zij zelf ook tekenen van stress. Bovendien sluiten kippen hechte vriendschappen en hebben ze binnen een gezelschap een duidelijke voorkeur voor bepaalde soortgenoten.
Europese richtlijnen
Wanneer kippen intensief gehouden worden, zijn ze erg kwetsbaar. Er zijn dus een aantal Europese richtlijnen die moeten opgevolgd worden.
- Ontbreken van honger en dorst, toegang tot vers water en een dieet dat volledige gezondheid en kracht waarborgt.
- Ontbreken van ongemakken, een aangepaste omgeving met onderdak en comfortabele rustplaatsen
- Ontbreken van pijn, kwetsuren en ziekten. Preventie hiervan of snelle behandeling
- Vrijheid om normaal gedrag te stellen. Aangepaste ruimte en faciliteiten, het gezelschap van soortgenoten.
- Ontbreken van angst en nood, omstandigheden en behandelingen die mentaal lijden vermijden.
Ondanks deze Europese Richtlijn (Council Directive 98/58/EC) gaat het er in de werkelijkheid vaak heel anders aan toe. Door genetische selectie werden verschillende kippenrassen ontwikkeld, met verschillende doeleinden (eier- of vleesproductie). Legkippen zijn bijgevolg qua morfologie volledig anders dan vleeskippen. We bespreken beide soorten apart.
Vleeskippen
Zoals eerder vermeld zijn kippen het meest gehouden landbouwdier in de intensieve veehouderij. Ieder jaar worden wereldwijd vijftig miljard kippen geslacht die gekweekt werden voor hun vlees.
Doordat zo'n grote aantallen kippen gekweekt worden, is het quasi onmogelijk geworden om aan de Europese richtlijnen te voldoen. In 2013 werden in België bijna 290 miljoen kippen geslacht (inclusief afgedankte leghennen).
De ouderdieren van vleeskuikens hebben vaak te kampen met vruchtbaarheidsproblemen ten gevolge van hun overgewicht. Bijgevolg worden ze in donkere stallen ondergebracht en op een permanent hongerdieet gezet om hun groei te remmen. Na ongeveer zeventien maanden honger lijden, eindigen ze als soepkip in het slachthuis.
Nadat vleeskuikens uit het ei gekomen zijn, worden ze in kratten vervoerd naar de vetmesterij. Daar leven ze met twintig per vierkante meter in een stal zonder daglicht of enige mogelijkheid om natuurlijk gedrag te stellen.
Op 42 dagen hebben vleeskuikens hun slachtleeftijd bereikt. Dit explosief groeitempo kon bereikt worden door middel van genetische selectie, speciale huisvesting en veranderingen in de voeding, en is niet zonder gevolgen voor de dieren. Het is tegennatuurlijk om op zo'n korte tijd zoveel spiermassa te ontwikkelen en vaak hebben de dieren last van pijnlijke gezondheidsproblemen zoals gewrichtsproblemen, borstblaren, luchtwegeninfecties en hartkwalen. De dieren hebben ook dikwijls te kampen met vervormde beenderen, waardoor bewegen erg pijnlijk wordt. Ze kunnen op het einde van hun korte leven vaak het gewicht van hun eigen lichaam niet meer dragen, waardoor ze constant door de poten zakken. Bovendien beschikken de kippen over een lage weerstand tegen ziektes en krijgen ze daarom antibiotica toegediend.
In België leeft 97,6% van de vleeskippen in bedrijven met meer dan 10.000 dieren. De tendens is naar een kleiner aantal, maar grotere bedrijven. De kippen worden gehouden op een betonnen vloer met strooisel (stro of zaagsel). Dit strooisel wordt niet ververst tijdens de 42 dagen van hun korte leven. Meestal hebben die enorme kippenstallen geen ramen en wordt er verse lucht aangevoerd via ventilatiesystemen. Toch is de geur zo doordringend dat kippenvangers maskers dragen om hun werk te kunnen doen. Veel kippen lijden aan irritatie van de ogen en luchtwegen door de ammoniakdampen. Die kunnen zelfs leiden tot blindheid (of ‘ammoniakbrand').
Bij het vangen van de kippen staan de kippenvangers onder een enorme tijdsdruk, waardoor ze de kippen op een ruwe manier bij de poten grijpen en omgekeerd hangend in de transportkooien duwen. Door die handelingen, het transport en hun kwetsbaarheid komt één op de vijf kippen aan in het slachthuis met botbreuken en ontwrichtingen.
In het slachthuis worden de dieren omgekeerd vastgemaakt met de poten aan een transportlijn. Veel kippen zijn nog bij bewustzijn wanneer hun nek machinaal wordt doorgesneden. Het gebeurt ook dat de snede niet juist toegebracht wordt doordat slecht verdoofde dieren teveel spartelen aan de transportband. Het is dus niet uitzonderlijk deze dieren, hevig bloedend en bij bewustzijn, in de broeitank terecht komen waar de pluimen verwijderd worden.
Legkippen
De eieren die in de supermarkt verkrijgbaar zijn, kunnen in vier categorieën verdeeld worden (1. kooi-eieren, 2. scharreleieren, 3. vrije uitloop, 4. biologische eieren).
60% van de Belgische leghennen leeft in 2014 in een verrijkte kooi, wat neerkomt op 5,11 miljoen hennen. Deze eieren worden vooral gebruikt in verwerkte producten want 86% van de aangekochte eieren zijn eieren van scharrelkippen, kippen met vrije uitloop of biologische kippen (vlam). Sinds 2012 werden de batterijkooien afgeschaft en vervangen door verrijkte kooien. In die kooien krijgt de kip net iets meer dan één A4-blad ruimte. (Vlaamse Overheid, departement Landbouw en Visserij, duurzame landbouw). Er is een minimum aan materiaal aanwezig waarmee ze een nest kan maken en ze kan gebruik maken van een zitstok. Stofbaden nemen of vrij genieten van de buitenlucht zit er echter niet in.
Anders dan men zou vermoeden, worden vrije uitloopkippen vaak gehouden onder omstandigheden die sterk lijken op de omstandigheden in stalsystemen. Volgens de voorschriften moeten kippen in vrije uitloopsystemen toegang hebben tot de buitenlucht. De buitendeuren zijn echter niet altijd geopend en een hoge bezettingsgraad zorgt ervoor dat de kippen die zich achter in de schuur bevinden de open deur niet kunnen bereiken. Op een biologische boerderij mogen per vierkante meter maximaal zes kippen worden gehouden. Groepen mogen uit 3000 vogels bestaan. Dit terwijl kippen in hun natuurlijke leefomgeving groepen van maximaal twintig hennen vormen. Vanwege dat contrast komen conflicten, stress en verwondingen veel voor. De biologische boerderij is het enige pluimveesysteem waarin de snavels van kippen niet routinematig worden gekapt. Slechts 4 procent van de Europese legkippen wordt op biologische wijze gehouden.
In de meeste pluimveehouderijen wordt de snavel van kuikentjes op jonge leeftijd gekapt om pikken en kannibalisme te voorkomen (gedrag dat wordt veroorzaakt door de hoge bezettingsgraad).Snavels worden meestal gekapt door middel van een heet mes. Ook worden kuikentjes wel eens met hun snavel tegen een hete plaat gedrukt, waardoor de punt wegbrandt. In beide gevallen wordt geen gebruik gemaakt van verdoving, dus ervaren de dieren hevige pijn en de kans bestaat dat de kippen snavelpijn of -gevoeligheid ontwikkelen die de rest van hun leven aanhoudt.
Omdat haantjes geen eieren kunnen leggen en omdat hun ras hen ongeschikt maakt voor de vleesindustrie, worden mannelijke kuikentjes waardeloos geacht voor de eierindustrie. Op hun eerste levensdag worden zij dan ook gescheiden van hun zusjes en gedood, vaak door middel van verstikking of levend versnipperen.